ขอบข่ายทางเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษา
ขอบข่ายการทางเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษาประมวลออกเป็นขอบข่ายตามแนวตั้ง
แนวนอน และแนวลึก
เกิดเป็นมิติขอบข่ายเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษาขึ้น
1.
ขอบข่ายตามแนวตั้งของการวิจัยทางเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษา
การจำแนกขอบข่ายตามแนวตั้งของการวิจัยทางเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษากระทำได้หลายทางที่เกี่ยวข้องกับการวิจัยทางเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษา
1.1 การจัดระบบ
เป็นแขนงวิชาในสาขาวิชาเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษาที่อาจถือเป็นเครื่องมือสำคัญของแขนงวิชาอื่น เพราะการดำเนินงานและการแก้ปัญหาจำเป็นต้องใช้การจัดระบบการพัฒนาระบบ และการออกแบบระบบมาใช้
ขอบข่ายการวิจัยในด้านนี้จึงมุ่งที่การจัดระบบ การพัฒนาระบบ
และการออกแบบระบบขั้นใหม่
การจัดระบบ (Systems Approach)
เป็นการวางแผนการพัฒนาระบบใหม่หรือปรับปรุงระบบที่มีอยู่แล้วให้ดีขึ้น ด้วยการกำหนดปรัชญา ปณิธาน จุดมุ่งหมาย
องค์ประกอบ ภาระหน้าที่ ความสัมพันธ์/ปฏิสัมพันธ์
ขั้นตอน
ปัจจัยเกื้อหนุนและแนวทางการประเมินและควบคุม
เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการทำงานหรือแก้ปัญหาการดำเนินงาน
การจัดระบบมีความสำคัญในการกำหนดแนวทางการดำเนินงานที่มีคุณภาพ การจัดระบบมีขอบข่าย ระดับ
และองค์ประกอบระบบที่เด่นชัดและครอบคลุมการดำเนินงานทุกแง่มุม โดยมีขั้นตอนหลักที่ครอบคลุม การวิเคราะห์ระบบ การสังเคราะห์ระบบการสร้างแบบจำลองระบบ และการทดสอบระบบในสถานการณ์จำลอง
การพัฒนาระบบ (Systems Development)
เป็นการสร้างระบบขึ้นมาใหม่หรือเป็นการปรับปรุงระบบที่มีอยู่แล้วให้ทำงานได้ดีขึ้น การพัฒนาระบบมีวิธีการหลายวิธี แต่หากต้องการระบบที่มีคุณภาพจำเป็น
ต้องใช้วิธีการจัดระบบเป็นเครื่องมือ
การออกแบบระบบ (Systems Design)
เป็นขั้นตอนหนึ่งของการสังเคราะห์ระบบและการสร้างแบบจำลองระบบที่เกี่ยวข้องกับการนำองค์ประกอบมาจัดเรียงลำดับให้อยู่ในขั้นตอนที่เหมาะสม เพื่อจะให้ระบบทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ
1.2 พฤติกรรมการเรียนการสอน
การเรียนรู้เป็นการเปลี่ยนพฤติกรรมไปในทางที่เป็นประโยชน์การวางแผนและจัดสภาพการณ์ให้มีการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมถึงเป็นเทคโนโลยีที่ท้าทาย
จึงเป็นจุดเริ่มต้นที่ทำให้นักจิตวิทยาเริ่มใช้ “เทคโนโลยีแห่งการศึกษา”
ขึ้น การวิจัยในขอบเขตนี้
มุ่งไปที่การศึกษาค้นคว้ารูปแบบพฤติกรรมการเรียน
เกี่ยวกับผู้เรียนและพฤติกรรมการสอน ที่เกี่ยวกับครูบาอาจารย์
1.3 วิธีการ
ครอบคลุม วิธีการศึกษาโดยทั่วไปและวิธีการเรียนการสอน
วิธีการเรียนการสอน (Instructional Methods/Techniques)
ประยุกต์แนวคิดและหลักการทางการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมมาใช้เป็นเครื่องมือ
สื่อหรือช่องทางในการถ่ายทอดเนื้อหาสาระและประสบการณ์
การวิจัยของนักเทคโนโลยีการศึกษาในแขนงนี้จึงมุ่งไปที่การค้นหาวิธีการสอนแบบใหม่ ทั้งที่เป็นระบบการสอนแบบครบวงจรและ
ที่เป็นเพียงเทคนิค
และวิธีการสอนเฉพาะเรื่อง สำหรับนำไปใช้ในระบบการสอนที่มีผู้คิดขึ้นมาแล้ว
1.4 การสื่อสาร
ครอบคลุม
การสื่อสารการศึกษาและการสื่อสารการสอน
แต่นิยมใช้คำว่า “การสื่อสารการศึกษา” เพื่อแทนทั้งสองกลุ่มสื่อสารการศึกษา
เป็นขอบข่ายของเทคโนโลยีการศึกษาที่รู้จักกันมากโดยเฉพาะคำว่า อุปกรณ์การสอน
โสตทัศนูปกรณ์ ฯลฯ
สื่อการศึกษา
และสื่อการเรียนการสอนที่ถือเป็นเครื่องมือและเป็นองค์ประกอบสำคัญของระบบการสอน และวิธีการสอนทุกรูปแบบที่ได้พัฒนาขึ้นแล้ว หรือที่จะต้องพัฒนาขึ้น สื่อมีหลายประเภท แต่สื่อที่ครูและนักเรียนรู้จักกันดี คือ
กระดานแบบเรียนตำรา และตัวครูเอง
1.5 สภาพแวดล้อมทางการศึกษา
ครอบคลุมประเภทและการจัดการ
โดยประเภทอาจจำแนกเป็นสภาพแวดล้อมทางกายภาพ สภาพแวดล้อมทางจิตภาพ และสภาพแวดล้อมทางสังคมโดยการจัดการ เป็นการจัดสภาพแวดล้อมทางการศึกษา
ซึ่งเป็นการจัดภาวะที่อยู่รอบตัวผู้เรียนและผู้สอนที่อาจเป็นหรือไม่เป็นองค์ประกอบของการเรียนการสอนโดยตรง
แต่เกื้อหนุนให้เกิดการเรียนรู้หรือเป็นแหล่งการเรียนรู้
1.6 การจัดการ (Management)
ครอบคลุม การจัดการศึกษา และการจัดการเรียนการสอน
โดยมุ่งที่การจัดหาและใช้ทรัพยากรให้เกิดประโยชน์สูงสุดโดยที่การจัดการศึกษา เป็นหน้าที่ของผู้บริหาร
ภารกิจของนักเทคโนโลยีการศึกษาจึงเน้นการเรียนการสอน
เกี่ยวข้องกับการจัดทรัพยากรคน คือ ครูกับนักเรียน และทรัพยากรในรูปอื่นคือ เวลา
อาคาร สถานที่
และสิ่งอำนวยความสะดวกเพื่อให้นักเรียนเกิดการเรียนรู้ได้ดี และมากที่สุดในเวลาที่น้อยที่สุด
1.7 การประเมิน
การประเมินการศึกษาครอบคลุม
การประเมินที่ครบวงจร คือ การประเมินปัจจัยนำเข้า การประเมินกระบวนการ และการประเมินผล ทั้งที่เป็นการประเมินในวงกว้าง คือ
การประเมินการศึกษา
และในวงแคบ คือ การประเมินการเรียนการสอน
2.
ขอบข่ายในแนวนอนของการวิจัยทางเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษา
ขอบข่ายในแนวนอนจำแนกเป็นด้านบริหาร
ด้านวิชาการ และด้านบริการ
ขอบข่ายทางด้านบริหาร
เทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษาเป็นเครื่องมือในการจัดระบบการบริหารการกำหนดพฤติกรรมการบริหาร วิธีการบริหาร
การสื่อสารในองค์กร
การจัดสภาพแวดล้อมด้านการบริหาร
การจัดการ และการประเมินการบริหาร
ขอบข่ายทางด้านวิชาการ
เทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษาเป็นเครื่องมือในการจัดระบบงานทางวิชาการ อาทิ
การพัฒนาหลักสูตร การผลิตงานทางวิชาการ
ฯลฯ
ในการกำหนดพฤติกรรมครูและนักเรียน
ในการกำหนดวิธีการเรียนการสอนในการสื่อสารการเรียนการสอน การจัดสภาพแวดล้อมด้านการเรียนการสอน การจัดการด้านการเรียนการสอน และการประเมินการเรียนการสอน
ขอบข่ายทางด้านบริการ
เทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษาเป็นเครื่องมือในการจัดระบบงานบริหาร การกำหนดพฤติกรรมการบริการ วิธีการบริการ
การสื่อสารในการให้บริการ
การจัดสภาพแวดล้อมด้านการบริการ
การจัดการด้านการให้บริการ
และการประเมินการบริการ
3.
ขอบข่ายในแนวลึกของการวิจัยทางเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษา
ได้แก่
การใช้เทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษาใน
(1) การ ศึกษาในระบบโรงเรียนซึ่งจำแนกออกตามระดับเป็นการใช้เทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษาในระดับปฐมวัยศึกษา ประถมศึกษา
มัธยมศึกษาและระดับอุดมศึกษา (2) การศึกษานอกระบบโรงเรียน (3) การฝึกอบรม และ (4) การศึกษาทางไกล
การใช้เทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษาสำหรับการศึกษาในระบบโรงเรียน
เป็นการใช้เทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษาตามระดับชั้น ได้แก่
การจัดระบบการสอนและการใช้สื่อการสอนในระดับปฐมวัยศึกษา พฤติกรรมครูและนักเรียนประถมศึกษา วิธีการสอนวิชาเฉพาะ
ในระดับมัธยมศึกษาและจัดสภาพแวดล้อมการเรียนการสอนในระดับ อุดมศึกษา เป็นต้น
นอกจากนี้ยังรวมถึงการนำเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษามาใช้ในการศึกษาเฉพาะด้าน เช่น
อาชีวศึกษา เกษตรศึกษา เทคนิคศึกษา ฯลฯ การศึกษานอกระบบโรงเรียน
มุ่งให้การศึกษาต่อเนื่องตลอดชีวิตแก่ผู้ที่อยู่นอกระบบโรงเรียนเพราะออกจากโรงเรียนมาแล้วและมีความต้องการเพิ่มพูนความรู้ของตนให้สูงขึ้นเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษาจึงเป็นเครื่องมือสำคัญที่จะช่วยในการจัดระบบ
และถ่ายทอดเนื้อหาสาระให้ประชาชนที่เป็นกลุ่มเป้าหมายที่มีจำนวนมากกว่าสามในสี่ของประชาชนทั้งประเทศ
ทั้งนี้ยังรวมถึงการนำเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษามีความรู้สำคัญในการส่งเสริม และการเผยแพร่ด้วยอีกขอบข่ายหนึ่ง คือ
การใช้เทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษามาใช้ในการศึกษาทางไกล ในนัยเดียวกันกับการศึกษาในและนอกระบบโรงเรียน